مردم ایران هم از گذشته‌های دور مانند سایر ساکنان این کره خاکی، مراسم خاصی به این منظور، تدارک دیده‌اند؛ مثل مراسم برافروختن آتش در آخرین چهارشنبه هر سال که نشانه پیروزی روشنایی بر تباهی، بیماری و نکبت است و به این وسیله، شاید سعی کرده‌اند که با دلی امیدوارتر به پیشواز نوروز و سال جدید بروند.
این مراسم اما به مرور زمان دچار تغییر شده و الان دیگر بیش از 2دهه است که آخرین چهارشنبه سال، تبدیل به عذابی برای تمام مردم شهر شده است. هر سال وقتی به ماه اسفند می‌رسیم، دلمان به جای اینکه برای فرارسیدن بهار غنج بزند، برای خبرهای بد شور می‌زند که بی‌بروبرگرد باید منتظر وقوع‌شان باشیم. شور و شوق پریدن از روی بوته‌های برافروخته از آتش و خاطرات هیجان‌انگیز مراسم قاشق‌زنی و فال‌گرفتن و فالگوش‌ایستادن در دوران کودکی ما همگی رنگ باخته و به دود و انفجار تبدیل شده است.
اگر اغراق نباشد، در این میان حتی به جای شادیانه «زردی من از تو» هم ضجه‌های «سوختم سوختم» به گوش می‌رسد؛ خلاصه اینکه سال‌هاست که در این شهر، در غیاب مدیریت صحیح فرهنگی و نبود شیوه‌های صحیح تخلیه هیجانی، دیگر مراسم پرخاطره و شیرین چهارشنبه‌سوری، به راهی برای بیرون‌ریختن خشم و نفرت فروخفته جوانان و نوجوانان مستاصلی تبدیل شده که این‌روزها از هر فرصتی برای تخلیه هیجانات سرخورده‌‌شان استفاده میکنند.
درباره چهارشنبه‌سوری و مشکلاتی که برگزاری این مراسم در شهر ایجاد می‌کند زیاد نوشته‌اند؛ با این حال، تغییری قابل‌توجه در رفتارهای نسل جوان به وجود نیامده و هر سال حوادثی مشابه تکرار می‌شود. در آستانه چهارشنبه‌سوری 1396 با ناهید خداکرمی به‌عنوان یکی از مسئولان شهر تهران صحبت کرده‌ایم. عضو شورای شهر تهران عقیده دارد که در ایران، یک‌سری آداب و رسوم و مراسم مثل چهارشنبه‌سوری، پتانسیل تبدیل‌شدن به جذابیت‌های وی‍ژه برای حضور گردشگران خارجی، تولید ثروت، رفاه و شادی و نشاط را دارد.
او به‌عنوان شاهد حرف‌هایش، سال نوی چینی را مثال می‌زند که توانسته منشأ درآمد عظیمی برای این کشور باشد. مراسم سال نوی چینی هر سال در اغلب نقاط کره زمین مورد توجه قرار می‌گیرد و گردشگران فراوانی در این زمان خود را به شهرهای مختلف چین می‌رسانند تا شاهد برنامه‌های جذاب و مفرح سال نوی چینی باشند.
خداکرمی همچنین به برپایی کارناوال‌ها در کشورهای مختلف اشاره می‌کند؛ کارناوال‌هایی که تعدادی از آنها ریشه‌های کهن و قدمت چندانی هم ندارند اما تبدیل به جاذبه فرهنگی و گردشگری و شور و نشاط و ابزار تولید ثروت برای مردم کشورشان شده‌اند.
این در حالی‌است که از نظر این عضو شورای شهر تهران، مدیران شهری و همچنین متولیان گردشگری در ایران نتوانسته‌اند از آداب و سنن دیرینه و جذاب ایرانی بهره کافی ببرند. اما راه‌حل چیست؟ پیشنهاد مشخص خداکرمی این است که همه مسئولان ازجمله مدیریت شهری باید با شور و اشتیاق مردم برای برگزاری مراسم چهارشنبه‌سوری و استقبال از بهار همراه شوند و امسال شهرداران نواحی و مناطق، فضاهای باز باقیمانده از دست‌اندازی بسازوبفروش‌ها در هر محل را در اختیار ساکنان محلات قرار دهند تا آن‌طور که خود مردم دوست دارند و نه آنگونه که ما دلمان می‌خواهد مراسم چهارشنبه‌سوری را برگزار کنند.
به گفته خداکرمی با این کار علاوه بر احترام به آداب و رسوم و سنت‌هایی که مورد علاقه مردم است، تخلیه هیجانات و شور و انرژی جوانان و نوجوانان، کنار خانواده‌ها ـ و نه به صورت انفرادی و خطرناک با انواع بمب و ترقه و انفجارها ـ میسر خواهد شد.
خداکرمی که عضو کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر پنجم است خطاب به مسئولان فرهنگی می‌گوید: «نترسیم از اینکه مردم شاد باشند بلکه از آن نگران باشیم که میان مردم، خشم، نفرت و تفرق به وجود آید و سلامت روان شهروندان آسیب ببیند».
او با تأکید بر اینکه نباید با تصمیمات فردی و سلیقه‌ای سبب شویم که آداب و سنن کهن ما به بیراهه کشیده و از محتوای اصلی‌اش خارج شود، از رسانه‌ها خواست کمک کنند تا در حوزه بین‌المللی نیز این سنت ملی به نمایش گذاشته شود و همه مردم جهان از آن مطّلع شوند و ایران را آنگونه که هست بشناسند و از طریق دیپلماسی فرهنگی، تبلیغات منفی علیه ایران را خنثی کنیم.
به گفته خداکرمی خوب است در چند روزی که با چهارشنبه‌سوری فرصت داریم حداقل برای شادی مردم در آخر سال96 که سال سختی هم بود ترتیبی اتخاذ شود و همه بتوانند در صورتی که تمایل به برگزاری و شرکت در این مراسم دارند به‌راحتی محلی برای برافروختن آتش و پریدن از روی بوته‌های آتش و آتش‌بازی‌های معقول و مناسب، در دسترس داشته باشند.
از نظر این عضو شورای شهر، سال‌ها سعی کردیم بعضی آداب و رسوم را نادیده انگاریم اما متوجه شدیم که مردم، کار خودشان را میکنند چون دوست دارند صاحب اراده باشند و آداب و رسوم‌شان محترم تلقی شود.
او می‌افزاید: «به نظر برخی کارشناسان، افروختن آتش در این موقع از سال و در آخر فصل زمستان، فوایدی هم برای طبیعت دارد. در ایران باستان جشن چهارشنبه‌سوری به عنوان پیشواز نوروز برگزار می‌شده و مردم به شکل سمبلیک، بدی‌ها و آشغال‌ها و آنچه از رفت‌وروب و خانه‌تکانی تلمبار می‌شده یا بوته‌های هرزی را که مزارع را فراگرفته بوده می‌سوزانده‌اند تا برای کشت سال آینده آماده شود و حتی عقیده بر این است که دود حاصل از آتش چهارشنبه‌سوری به بهبود محیط‌زیست هم کمک می‌کند؛ مثلا باغداران با مشتعل‌کردن چوب خشک‌وتر از دود حاصل از آن برای ازبین‌بردن آفت درختان استفاده میکنند؛ پس پشت همه این آداب و رسوم، حکمتی نهفته است».
او از مسئولان می‌خواهد که مانع اجرای اینگونه مراسم نشوند و حتی کمک کنند که این آیین سنتی به شکل فرهنگی خود و به شیوه‌ای معقول و صحیح، اجرایی شود وگرنه از محتوای اصلی‌اش دور می‌شود.
خداکرمی در مصاحبه با همشهری می‌گوید: «با این کارها می‌توانیم به فرزندان‌مان عشق به سرزمین و آداب و رسوم خود را بیاموزیم و مطمئنا تقویت میهن‌دوستی، در مواقع بحران به حفظ کشور و انسجام آن منجر می‌شود. ایران در طول قرن‌ها مورد تهاجم قوم‌های مختلف بوده اما روحیه وطن‌پرستی و عرق ملی ساکنان این سرزمین نجاتش داده است؛
پس این روحیه را باید تقویت کرد تا فرزندان ما نیروها و ا‌ستعداد خودشان را برای پیشرفت کشورهای دیگر خرج نکنند و این مهم، میسر نیست مگر آنکه ما رفتارمان را درحوزه فرهنگ تغییر دهیم و مدیریت فرهنگی به جای تقابل با فرهنگ ریشه‌دار مردم، در خدمت شکوفایی، شادی و نشاط، ثروت‌آفرینی و رفاه مردم قرار گیرد».
آن‌طور که خداکرمی در مصاحبه با همشهری می‌گوید «با احترام به خواسته‌های فرهنگی مردم، می‌توان اعتمادبه‌نفس را برای جامعه به ارمغان آورد و از آداب و رسوم جاری در زندگی مردم این سرزمین، در مسیر مشارکت اجتماعی، تاب‌آوری، و مهرورزی بهره برد.
تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد که نیاز داریم رفتارمان را در حوزه فرهنگ، تغییر دهیم؛ به شکلی که مدیریت فرهنگی، به جای تقابل با برخی علایق و آداب و رسوم، همگام با مردم تلاش کند که سنت‌ها و حرکت‌های فرهنگی در خدمت شکوفایی، شادی و نشاط، و ثروت‌آفرینی و رفاه مردم قرار گیرد».
نظر شما